۱. گم‌شده در سایه‌ی یک برادر مشهور
راوی بی‌نام، پس از مرگ سباستین نایت، تصمیم می‌گیرد با نوشتن زندگی‌نامه‌ی او، سهمی در شناخت برادر نابغه‌اش داشته باشد. اما هر چه بیشتر جست‌وجو می‌کند، تصویر سباستین مبهم‌تر می‌شود. آدم‌هایی که او را می‌شناخته‌اند، حرف‌هایی ضدونقیض می‌زنند یا خاطراتی ساختگی ارائه می‌دهند. راوی درمی‌یابد که شهرت، زندگی واقعی را می‌بلعد و پشت ماسک کلمات پنهان می‌کند. او هرگز نمی‌فهمد که سباستین نایت کیست، فقط می‌داند که خودش در آینه‌ی او تعریف می‌شود. سفر او به دنبال سباستین، سفری به سوی شناخت خود نیز هست.

۲. زبان، دام حقیقت
ناباکوف در این رمان، زبان را نه وسیله‌ی شفاف‌سازی، بلکه ابزاری برای اغوا، تحریف و پنهان‌کاری نشان می‌دهد. واژگان راوی پر از تردید، شک و جابه‌جایی معناست. حتی وقتی به نقل‌قول‌ها و اسناد تکیه می‌کند، حقیقت بیشتر می‌گریزد. بازی‌های زبانی، ساختار جمله‌ها و توصیف‌های مبهم، باعث می‌شود هیچ‌چیز قطعی نباشد. این زبان پیچیده، خواننده را هم درگیر تفسیرهای چندوجهی می‌کند. ناباکوف می‌گوید: حقیقت، نه در متن، بلکه در حاشیه‌ها و فواصل آن پنهان است.

۳. سباستین، مرزی میان واقعیت و افسانه
شخصیت سباستین نایت نه به‌طور کامل واقعی‌ست و نه صرفاً افسانه‌ای. او با نوشتن داستان‌های نمادین، خودش را از جهان واقعی جدا می‌کند و در روایت‌هایی با بن‌مایه‌های فلسفی و سوررئالیستی زندگی می‌سازد. راوی در پی درک او، به داستان‌هایش پناه می‌برد، اما درمی‌یابد که این روایت‌ها بیشتر درباره‌ی درک‌ناپذیری خود سباستین‌اند تا شناختی از او. به تدریج خواننده متوجه می‌شود که شاید این جست‌وجو نه برای شناخت سباستین، بلکه برای آفریدن اوست. او در واقع، به دست راوی زنده می‌شود، نه از خلال زندگی واقعی.

۴. نقد رمان‌نویسی و زندگی‌نامه‌نویسی
ناباکوف در این اثر، به‌طرزی ظریف ساختارهای سنتی رمان و زندگی‌نامه را زیر سؤال می‌برد. او نشان می‌دهد که هیچ زندگی‌نامه‌ای نمی‌تواند بی‌طرف و عینی باشد، چون نویسنده‌ی آن همواره با برداشت‌ها، احساسات و ذهنیت خودش درگیر است. داستان با این توهم بازی می‌کند که ما می‌توانیم «واقعیت» یک انسان را روایت کنیم. در حقیقت، زندگی‌نامه، نوعی رمان است که نقاب واقعیت بر چهره دارد. سباستین نایت، در مقام نویسنده، این دو را آگاهانه در هم آمیخته و همین، راوی را به بن‌بست می‌رساند.

۵. سفر درونی به مرزهای حافظه
داستان به‌ظاهر یک جست‌وجوی خارجی‌ست؛ اما آنچه بیشتر برجسته می‌شود، سفر درونی راوی است. او با رفتن به سراغ خاطرات کودکی، مدرسه، دوستان و معشوقه‌های برادرش، در واقع از گذشته‌ی خودش نیز رمزگشایی می‌کند. هر مکان، هر دیدار، گویی پنجره‌ای‌ست به ذهن خود راوی. در پایان، بیش از آن‌که سباستین شناخته شود، این راوی است که با خودش آشنا می‌شود. ناباکوف، با مهارتی حیرت‌انگیز، جست‌وجو برای دیگری را به نوعی شناخت خویشتن تبدیل می‌کند.

۶. سباستین به مثابه روح ناب نویسندگی
در نگاهی استعاری، سباستین نایت نماینده‌ی روح خلاقه و گریزپای هنر است. او نویسنده‌ای‌ست که در برابر ابتذال، سطحی‌نگری و دروغ مقاومت کرده و به بهای انزوا و مرگ، صداقت درونی‌اش را حفظ کرده است. راوی، هرچند ناتوان از بازسازی زندگی‌اش، اما از طریق همین تلاش، به تعالی ذهنی می‌رسد. ناباکوف، این‌گونه از نوشتن و هنر سخن می‌گوید: که راه رسیدن به حقیقت شاید نه از خلال یافتن آن، بلکه از دل جست‌وجوی بی‌پایانش عبور می‌کند.